انتشار: ۲۵ بهمن ۱۴۰۳

8 دقیقه زمان مطالعه

توکن کاربردی (Utility Token) چیست؟بررسی تفاوت توکن کاربردی و توکن اوراق بهادار

یکی از رایج‌ترین انواع توکن‌ها، توکن کاربردی (Utility Tokens) هستند که برای دسترسی به یک سرویس یا محصول خاص در یک پلتفرم مبتنی بر بلاکچین طراحی شده‌اند. این توکن‌ها به‌جای آنکه به عنوان یک دارایی سرمایه‌گذاری مستقیم مورد استفاده قرار گیرند، بیشتر به کاربران امکان می‌دهند تا از خدمات یک شبکه بهره‌مند شوند.در دنیای رو به رشد فناوری بلاکچین و ارزهای دیجیتال، توکن‌ها به عنوان ابزارهای مهمی برای تسهیل تراکنش‌ها و ارائه خدمات مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرند.

توکن‌ کاربردی معمولاً در عرضه اولیه سکه (ICO) یا سایر روش‌های جذب سرمایه ارائه می‌شوند و به عنوان محرک اقتصادی برای توسعه یک اکوسیستم دیجیتال عمل می‌کنند. این توکن‌ها بسته به پروژه‌ای که در آن استفاده می‌شوند، می‌توانند کاربردهای مختلفی داشته باشند، از جمله پرداخت هزینه‌های تراکنش، اعطای حق دسترسی به خدمات ویژه، یا حتی مشارکت در حاکمیت شبکه.

در این مقاله از صرافی معتبر اکس نوین، به بررسی مفهوم توکن‌ کاربردی، نحوه عملکرد آن‌ها، تفاوتشان با سایر انواع توکن‌ها و تأثیر آن‌ها در دنیای بلاکچین می‌پردازیم. همچنین، نمونه‌هایی از توکن‌ کاربردی موفق را معرفی کرده و چالش‌های مرتبط با استفاده از آن‌ها را بررسی خواهیم کرد.

توکن کاربردی چیست؟

یوتیلیتی توکن (Utility Token) یا توکن کاربردی، نوعی ارز دیجیتال است که توسط پروژه‌ها و شرکت‌ها با هدف ارائه دسترسی به خدمات و محصولات خاص توسعه و عرضه می‌شود. این توکن‌ها معمولاً برای تسهیل تراکنش‌ها درون یک پلتفرم خاص طراحی شده‌اند و برخلاف دارایی‌های سرمایه‌گذاری، ارزش آن‌ها عمدتاً وابسته به میزان استفاده در اکوسیستم خود است.

توکن‌ کاربردی به طور معمول مختص پلتفرم صادرکننده‌شان هستند و عملکرد آن‌ها محدود به همان محیط است. به عنوان مثال، اگر یک شرکت ارائه‌دهنده خدمات حمل‌ونقل تصمیم به انتشار توکن کاربردی بگیرد، کاربران می‌توانند از آن برای پرداخت هزینه سفرهایشان در همان پلتفرم استفاده کنند، اما این توکن خارج از آن سیستم ارزش کاربردی نخواهد داشت.

برخلاف کوین‌ها که دارای بلاکچین اختصاصی هستند، توکن‌ کاربردی روی بلاکچین‌های موجود با قابلیت اجرای قراردادهای هوشمند ایجاد و مدیریت می‌شوند. علاوه بر این، امروزه این نوع توکن‌ها فراتر از نقش اولیه خود در ارائه دسترسی به خدمات، کاربردهای گسترده‌تری پیدا کرده‌اند و در اکوسیستم‌های متنوعی مورد استفاده قرار می‌گیرند.

نحوه ساخت و تولید توکن‌ کاربردی (Tokenization)

فرایند ایجاد یک توکن کاربردی که به آن توکنیزه کردن (Tokenization) نیز گفته می‌شود، شامل چند مرحله کلیدی است که در ادامه توضیح داده می‌شود.توکن سوزی چیست و به چه منظوری انجام می شود؟

۱. انتخاب پلتفرم بلاکچین

در اولین مرحله، تیم پروژه باید یک بلاکچین مناسب را برای ایجاد توکن خود انتخاب کند. شبکه‌هایی مانند اتریوم، بایننس اسمارت چین (BSC) و سولانا از محبوب‌ترین گزینه‌ها هستند که هر کدام ویژگی‌ها، کارمزدها و قابلیت‌های خاص خود را دارند. انتخاب بلاکچین مناسب بر اساس نیازهای پروژه و اهداف آن انجام می‌شود.

۲. استقرار قرارداد هوشمند

پس از انتخاب بلاکچین، تیم توسعه یک قرارداد هوشمند را بر اساس استانداردهای آن شبکه پیاده‌سازی می‌کند. این قرارداد تعیین‌کننده ویژگی‌های توکن، از جمله عرضه کل (totalSupply)، موجودی حساب‌ها (balanceOf)، امکان انتقال (transfer) و تأیید تراکنش‌ها (approve) است.

در شبکه اتریوم، استاندارد ERC20 برای توکن‌های قابل تعویض استفاده می‌شود، در حالی که در بایننس اسمارت چین از استاندارد BEP20 برای ایجاد توکن‌ها بهره گرفته می‌شود. تطبیق قرارداد هوشمند با این استانداردها باعث می‌شود توکن با کیف پول‌ها و پلتفرم‌های مختلف سازگار باشد.

۳. ساخت و مینت (Mint) توکن

پس از استقرار قرارداد هوشمند، فرایند مینت (ساخت) توکن آغاز می‌شود. توکن‌ کاربردی معمولاً از طریق روش‌هایی مانند:

• عرضه اولیه سکه (ICO)
• عرضه اولیه صرافی (IEO)
• عرضه اولیه صرافی غیرمتمرکز (IDO)

منتشر می‌شوند. علاوه بر این، روش‌ هایی مانند ایردراپ (Airdrop)، توکن سواپ (Token Swap) و رویداد تولید توکن (TGE) نیز برای توزیع توکن‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند. هرکدام از این روش‌ها تفاوت‌هایی در جذب سرمایه و نحوه تخصیص توکن‌ها دارند.

۴. لیست شدن در صرافی‌ ها

پس از ساخت و توزیع توکن، تیم پروژه معمولاً اقدام به درخواست لیست شدن توکن در صرافی‌ها می‌کند. پس از تأیید، کاربران می‌توانند توکن را در صرافی‌های متمرکز و غیرمتمرکز خریدوفروش کنند. ارزش توکن بر اساس عرضه و تقاضا، میزان استفاده در اکوسیستم و عملکرد پروژه تغییر خواهد کرد.

با اینکه هدف اصلی این توکن‌ها سرمایه‌گذاری نیست، اما همچنان معامله‌گران می‌توانند از نوسانات قیمتی آن‌ها کسب سود کنند.

۵. استفاده در اکوسیستم

در نهایت، پس از خرید توکن، کاربران می‌توانند از آن برای دسترسی به خدمات و امکانات اکوسیستم مربوطه استفاده کنند. بسته به نوع پروژه، این توکن‌ها می‌توانند برای پرداخت هزینه‌ها، دریافت تخفیف، مشارکت در تصمیم‌گیری‌های شبکه و بسیاری موارد دیگر مورد استفاده قرار گیرند.

مزایا و کاربردهای توکن‌ کاربردی

با پیشرفت فناوری بلاکچین، نقش توکن‌ کاربردی (Utility Tokens) دیگر صرفاً به تسهیل تراکنش‌ها و ارائه دسترسی به خدمات محدود نمی‌شود. امروزه این توکن‌ها در بخش‌های مختلفی از اکوسیستم بلاکچین استفاده می‌شوند. مهم‌ترین کاربردهای آن‌ها عبارتند از:

۱. دسترسی به خدمات و محصولات

اصلی‌ترین کاربرد توکن‌ کاربردی، ایجاد امکان دسترسی به خدمات و محصولات یک پروژه بلاکچینی است. این توکن‌ها مانند یک ارز دیجیتال داخلی عمل کرده و کاربران از آن‌ها برای پرداخت هزینه‌ها و استفاده از قابلیت‌های مختلف پلتفرم مربوطه بهره می‌برند.

به عنوان مثال، ارز FIL در شبکه فایل‌ کوین (Filecoin) برای خرید فضای ذخیره‌سازی غیرمتمرکز مورد استفاده قرار می‌گیرد.

۲. تسهیل تراکنش‌ها

توکن‌ کاربردی همچنین نقش یک واسط پرداخت را در اکوسیستم خود ایفا می‌کنند. از این توکن‌ها می‌توان برای پرداخت کارمزد تراکنش‌ها، انتقال ارزش و استفاده از خدمات مختلف در پلتفرم‌های بلاکچینی بهره برد.

برای مثال، در پروژه Golem Network، کاربران با استفاده از توکن GLM می‌توانند هزینه خدمات پردازش محاسباتی را پرداخت کنند.

۳. پاداش‌دهی و تشویق به مشارکت

بسیاری از پروژه‌های بلاکچینی از توکن‌ کاربردی برای ترغیب کاربران به مشارکت فعال در شبکه استفاده می‌کنند. این مشارکت می‌تواند شامل فعالیت‌هایی مانند رأی‌دادن در فرآیندهای حاکمیتی، استیکینگ، تأمین نقدینگی و تولید محتوا باشد.

به عنوان نمونه، در پلتفرم ورزشی Socios، طرفداران می‌توانند با خرید و استفاده از توکن چیلیز (CHZ) با تیم‌های ورزشی مورد علاقه‌شان تعامل داشته و جوایز ویژه دریافت کنند.

۴. تقویت رشد و توسعه اکوسیستم

توکن‌ کاربردی به رشد و گسترش پروژه‌های بلاکچینی کمک می‌کنند. موفقیت یک پروژه در ایجاد ارزش واقعی، ارائه خدمات کارآمد و جلب اعتماد کاربران، می‌تواند منجر به افزایش پذیرش و استفاده از توکن آن شود.

۵. نقش کلیدی در دیفای و برنامه‌های غیرمتمرکز

توکن‌ کاربردی بخش جدایی‌ناپذیر دنیای دیفای (DeFi) و برنامه‌های غیرمتمرکز (DApps) هستند. این توکن‌ها در پلتفرم‌های وام‌دهی، صرافی‌های غیرمتمرکز و سایر پروژه‌های مالی غیرمتمرکز نقش کلیدی دارند.

برای مثال، توکن‌های COMP (Compound) و AAVE (Aave) در پلتفرم‌های وام‌دهی و توکن UNI در صرافی غیرمتمرکز یونی سواپ (Uniswap) برای انجام تراکنش‌ها و مدیریت شبکه استفاده می‌شوند.

تفاوت توکن کاربردی و توکن اوراق بهادار

توکن‌ کاربردی (Utility Tokens) و توکن‌های اوراق بهادار (Security Tokens) از نظر هدف، نظارت قانونی، کاربرد و نحوه توزیع تفاوت‌های مهمی دارند.

۱. هدف

توکن‌ کاربردی برای دسترسی به خدمات و محصولات یک پلتفرم طراحی شده‌اند، در حالی که توکن‌های اوراق بهادار نشان‌دهنده مالکیت، سهام یا مشارکت در سود یک پروژه هستند.

۲. نظارت قانونی

توکن‌ کاربردی معمولاً تحت نظارت مستقیم نهادهای مالی قرار نمی‌گیرند، اما توکن‌های اوراق بهادار به دلیل ماهیت سرمایه‌گذاری‌شان تحت قوانین و مقررات سخت‌گیرانه مالی هستند.

۳. کاربرد

توکن‌ کاربردی برای پرداخت کارمزد، تعامل با پلتفرم یا استفاده از خدمات اکوسیستم مورد استفاده قرار می‌گیرند. اما توکن‌های اوراق بهادار به سرمایه‌گذاران حق دریافت سود، مشارکت در تصمیم‌گیری‌های شرکت و مزایای مالی دیگر می‌دهند.

۴. ریسک قانونی

توکن‌ اوراق بهادار به دلیل نظارت قانونی، ریسک‌های حقوقی بیشتری دارند، در حالی که توکن‌ کاربردی با شفافیت کمتر ممکن است از نظر قانونی در یک منطقه خاکستری قرار بگیرند.

۵. نحوه عرضه اولیه

توکن‌ کاربردی معمولاً از طریق عرضه اولیه سکه (ICO) یا روش‌هایی مانند IDO و ایردراپ توزیع می‌شوند، در حالی که توکن‌های اوراق بهادار معمولاً از طریق عرضه اولیه توکن اوراق بهادار (STO) منتشر می‌شوند.
توکن‌ کاربردی برای استفاده در یک پلتفرم طراحی شده‌اند، اما توکن‌های اوراق بهادار جنبه سرمایه‌گذاری دارند و تحت نظارت قانونی هستند.

چالش‌ها و ریسک‌های توکن‌ کاربردی

توکن‌ کاربردی (Utility Tokens) به‌عنوان ابزاری مناسب برای تأمین مالی پروژه‌های نوآورانه و درحال‌توسعه شناخته می‌شوند. بااین‌حال، این توکن‌ها نیز مانند سایر دارایی‌های دیجیتال، ریسک‌ها و چالش‌هایی دارند که می‌توانند بر موفقیت آن‌ها تأثیر بگذارند.

محبوبیت این نوع توکن‌ها در سال ۲۰۱۷ با رونق عرضه‌های اولیه سکه (ICO) افزایش یافت. اما در سال‌های بعد، عدم نظارت کافی و وعده‌های غیرواقع‌بینانه برخی پروژه‌ها، باعث کاهش اعتماد کاربران و افزایش سخت‌گیری‌های نظارتی شد. در ادامه، به برخی از مهم‌ترین چالش‌ها و مشکلات مرتبط با توکن‌ کاربردی می‌پردازیم:

۱. ابهام‌ های نظارتی

چارچوب‌های قانونی مرتبط با توکن‌ کاربردی همچنان نامشخص و متفاوت در هر کشور است. یکی از چالش‌های مهم این است که برخی از این توکن‌ها ممکن است به‌عنوان اوراق بهادار تلقی شوند که می‌تواند عواقب قانونی برای صادرکنندگان و سرمایه‌گذاران داشته باشد.

۲. ریسک‌های کلاهبرداری و تقلب

یکی از مشکلات اصلی عرضه‌های اولیه سکه (ICO)، ظهور پروژه‌های جعلی و کلاهبرداری‌های گسترده بود. تشخیص پروژه‌های معتبر از نمونه‌های متقلبانه برای کاربران دشوار است و در صورت سرمایه‌گذاری در پروژه‌های نامعتبر، ضررهای مالی سنگینی متوجه خریداران خواهد شد.

۳. آسیب‌پذیری‌های فنی و امنیتی

توکن‌ کاربردی بر بستر بلاکچین و قراردادهای هوشمند اجرا می‌شوند که در صورت وجود آسیب‌پذیری‌های امنیتی، ممکن است دچار هک و حملات سایبری شوند. همچنین، محدودیت‌های مقیاس‌پذیری برخی بلاکچین‌ها می‌تواند بر عملکرد این توکن‌ها تأثیر منفی بگذارد.

۴. نوسانات شدید قیمتی

ارزش توکن‌ کاربردی تحت تأثیر احساسات بازار، میزان تقاضا برای خدمات پلتفرم و شرایط کلی بازار ارزهای دیجیتال قرار دارد. این عوامل می‌توانند باعث نوسانات شدید قیمت شوند که می‌تواند روی پایداری و پذیرش توکن تأثیر منفی بگذارد.

۵. نبود ارزش ذاتی

برخلاف ارزهای دیجیتالی مانند بیت کوین که کمیاب و مستقل از یک پلتفرم خاص هستند، ارزش توکن‌ کاربردی وابسته به موفقیت پروژه است. اگر پروژه نتواند پذیرش گسترده‌ای داشته باشد، توکن‌های آن نیز ارزش خود را از دست خواهند داد.

۶. رقابت بالا و اشباع بازار

امروزه بازار توکن‌ کاربردی بسیار رقابتی شده است. پروژه‌های جدید برای جلب توجه کاربران و سرمایه‌گذاران، نیاز به ایجاد مزایای منحصربه‌فرد و تفاوت با رقبا دارند. در غیر این صورت، جذب کاربران و سرمایه‌گذاران جدید دشوار خواهد بود.

۷. محدودیت در تعامل‌پذیری

برخی توکن‌ کاربردی فقط در یک پلتفرم خاص قابل استفاده هستند و امکان تعامل با سایر بلاکچین‌ها یا پروژه‌های دیگر را ندارند. این مسئله باعث کاهش کارایی آن‌ها و محدود شدن موارد استفاده می‌شود.

۸. چالش‌های حاکمیتی و مدیریت شبکه

برخی توکن‌ کاربردی در فرآیندهای حاکمیتی غیرمتمرکز (Decentralized Governance) نقش دارند و به دارندگان آن‌ها حق رأی می‌دهند. اما مشکلاتی مانند عدم مشارکت کاربران در رأی‌گیری، دستکاری نتایج و تضاد منافع میان سهامداران بزرگ می‌تواند فرآیند تصمیم‌گیری را تحت تأثیر قرار دهد.

۹. موانع فنی برای کاربران جدید

برخی کاربران، به‌ویژه افراد غیرمتخصص، ممکن است در درک و استفاده از توکن‌ کاربردی با چالش‌هایی مواجه شوند. پیچیدگی‌های فنی، مدیریت کیف پول‌های دیجیتال و نحوه خرید و ذخیره توکن‌ها، از جمله موانعی هستند که می‌توانند میزان پذیرش این توکن‌ها را کاهش دهند.

۱۰. ادغام با سیستم‌های سنتی

ادغام توکن‌ کاربردی با زیرساخت‌های مالی سنتی یکی دیگر از چالش‌های مهم است. بسیاری از کسب‌وکارها و کاربران سنتی در پذیرش فناوری بلاکچین مقاومت نشان می‌دهند، زیرا به تغییرات اساسی در سیستم‌های مالی و عملیاتی آن‌ها نیاز دارد.

با وجود این چالش‌ها، توکن‌ کاربردی همچنان یکی از مهم‌ترین ابزارهای توسعه پروژه‌های بلاکچینی هستند. موفقیت یک توکن کاربردی بستگی به کاربرد واقعی، امنیت، پذیرش گسترده و یک اکوسیستم قوی دارد. از این رو، سرمایه‌گذاران و کاربران باید پیش از ورود به این حوزه، بررسی‌های دقیقی انجام داده و از معتبر بودن پروژه‌ها اطمینان حاصل کنند.

نمونه‌ هایی از توکن‌ کاربردی (Utility Tokens)

توکن‌ کاربردی یکی از مهم‌ترین بخش‌های اکوسیستم بلاکچین هستند که برای پرداخت کارمزد تراکنش‌ها، دسترسی به خدمات پلتفرم‌ها و اجرای عملیات مختلف به کار می‌روند. برخی از اولین یوتیلیتی توکن‌ها روی استاندارد ERC20 اتریوم ساخته شدند، اما امروزه در بلاکچین‌های مختلف گسترش یافته‌اند.

در ادامه، چند نمونه از برجسته‌ترین توکن‌ کاربردی را معرفی می‌کنیم:

۱. اتر (ETH) – توکن بومی اتریوم

درباره کاربردی بودن اتر به‌عنوان یک توکن اختلاف نظر وجود دارد. برخی آن را به دلیل پرداخت کارمزد گس (Gas) در شبکه اتریوم یک توکن کاربردی می‌دانند. از سوی دیگر، برخی منابع با توجه به ویژگی‌هایی مانند بلاکچین اختصاصی، ارزش ذخیره‌ای و کاربرد سرمایه‌گذاری آن را بیشتر به‌عنوان یک کوین تلقی می‌کنند.

درصورتی‌که دیدگاه اول را در نظر بگیریم، سایر کوین‌های بومی بلاکچین‌های قرارداد هوشمند مانند بایننس کوین (BNB)، سولانا (SOL)، ترون (TRX) و پالیگان (MATIC) نیز به دلیل نقش‌شان در پرداخت کارمزد گس، نوعی یوتیلیتی توکن محسوب می‌شوند.

۲. زیرو ایکس (ZRX) – توکن پروتکل 0x

زیروایکس (0x) یک پروتکل متن‌باز برای تبادل همتابه‌همتای توکن‌های ERC20 روی اتریوم است. توکن ZRX در این شبکه برای پرداخت کارمزد تراکنش‌ها استفاده می‌شود.

۳. آگور (REP) – بازار پیش‌بینی غیرمتمرکز

آگور (Augur) یک پلتفرم پیش‌بینی غیرمتمرکز است که کاربران می‌توانند در آن نتایج رویدادهای دنیای واقعی را پیش‌بینی کنند. توکن REP برای پاداش‌دهی به کاربران فعال در بازار پیش‌بینی‌ها استفاده می‌شود.

۴. گولم (GLM) – شبکه محاسباتی غیرمتمرکز

گولم (Golem) یک سوپرکامپیوتر غیرمتمرکز است که کاربران می‌توانند قدرت پردازشی خود را اجاره داده یا از منابع پردازشی دیگران استفاده کنند. توکن GLM به‌عنوان وسیله پرداخت برای خدمات پردازشی در این شبکه کاربرد دارد.

۵. بت (BAT) – توکن مرورگر Brave

بیسیک اتنشن توکن (Basic Attention Token) یا BAT در مرورگر بریو (Brave) استفاده می‌شود. کاربران می‌توانند با تماشای تبلیغات، توکن BAT دریافت کنند و آن را در شبکه بریو خرج کنند.

۶. چین لینک (LINK) – شبکه اوراکل غیرمتمرکز

چین لینک (Chainlink) یک شبکه اوراکل غیرمتمرکز است که اطلاعات دنیای واقعی را وارد قراردادهای هوشمند بلاکچینی می‌کند. توکن LINK برای پرداخت هزینه خدمات اوراکل و پاداش‌دهی به تأمین‌کنندگان داده استفاده می‌شود.

۷. دیسنترالند (MANA) – توکن دنیای متاورس

دیسنترالند (Decentraland) یک پلتفرم متاورسی است که کاربران می‌توانند در آن زمین‌های مجازی بخرند، NFT ایجاد کنند و در رویدادهای دیجیتال شرکت کنند. توکن MANA برای تراکنش‌ها و خرید دارایی‌های مجازی در این پلتفرم کاربرد دارد.

۸. وی چین (VET) – بلاکچین مدیریت زنجیره تأمین

وی چین (VeChain) یک پروژه بلاکچینی با تمرکز بر شفافیت زنجیره تأمین و راه‌حل‌های شرکتی است. توکن VET برای پرداخت کارمزد تراکنش‌ها و ایجاد شفافیت در زنجیره تأمین استفاده می‌شود.

توکن‌ کاربردی در بخش‌های مختلفی از بلاکچین، از تأمین قدرت پردازشی تا متاورس و تبلیغات دیجیتال، به کار می‌روند. هر پروژه با توجه به ویژگی‌ها و نیازهای خود، از این توکن‌ها برای بهبود عملکرد و تعاملات اکوسیستم خود بهره می‌برد.

سوالات متداول درخصوص توکن کاربردی (Utility Token)

0

0

0

0

0